TRAGJEDITE E WILLIAM SHEKSPIR | Maturanti Shqiptar

Tuesday, October 29, 2013

TRAGJEDITE E WILLIAM SHEKSPIR


  •  Uilliam Shejkspir (ndryshenga ajo qe e kemi njohur)Dramaturgu dhe poeti I madh
    anglez Uiliam Shekspir ështënjohur si shkrimtari më I madh I të gjitha kohrave.Shumë thuhetper identitetin e tij por duket sikur të gjitha qëndrojne nëstatusin e thashethemeve të gazetave angleze.Shekspiri shkroisë paku 36 drama 154 sonete dhe disa poezi.Të pakte janë ataqë nuk kanë degjuar mbi artin e tij dhe që nuk janë ndikuar ngafrazat e tij te përsosura e te paarritshme.Ajo çka ata të gjithë dinë mbi jetën e tij eshte se ai lindi më 1564në Stratford on Avon dhe që ka vdekur po aty në vitin 1616.Duke vlersuar argumentet e skeptikëve dhe kundërargumentet me njëtë menduar ortodoks arrijmë të pranojmë gjithçka na thuhet.Shumicae dokumenteve pohojnë se Uilliam Shekspiri është pseudonimi Igrofit nga Oksfordi Eduard de Ver ,ndërsa Ulliam Shekspir është njëtregtar I sukseshëm që puna e çoi ne Londër por që ska pasur asnjëlidhje me teatrin e aq më pak me të shkruarin e dramave.Në fakt idejaqë Shekspiri ishte dramaturgu më I madh I të gjitha kohrave lindi më1623 , 7 vjet pas vdekjes së tregtarit Shekspir kur u botuan 
  • dhefashikujt e parë të veprave te Shekspirit.Botuesit patën perfshire nëto nje parathenje ku aludohej (nuk thuhej direkt )që autori i këtyreveprave ishte një njeri nga Standford on Avon.Versioni I përgjithshëmI biografisë se Shekspirit është pak a shumë ky:I ati I Shekspirit Xhondikur shumë I pasur ra në një situatë të vështirë dhe I vogli Uilliam udetyrua të rritej në varfëri. Perballe kesaj ai u shkollua ne shkollenkalasike te stanfordit ku u njoh me letersinë klasike dhe me gjuhenlatine.
  • 3. Kur ishte 18 vjeç Uilliami pati nje miqesi me Vajzen e re En Hatavaj me të cilënu dashurua dhe lidhi kurorë.Pas disa muajsh Eni lindi dhe pas 2 vjetësh ajolindi binjakë.Kështu ende pa mbushur 21 Uilliamit I duhej të mbante te shoqendhe 3 fëmijet.Nuk thuhet asgjë mbi 6 vitet e fundit te jetës së tij.Por në fillim tëvitit 1950 ai ishte ne Londer si antar I një trupe aktorësh.Ai ishte një aktorshumë I mirë por pjesën më të madhe të kohës e kalonte duke shkruar dramaapo poezi.Ne 1598 ai vlersohet si shkrimtari më I madh anglez I të gjithakohrave,qëndron në Londer 20 vjet, kohë gjatë së cilës shkroi 36 drama 154sonete dhe disa poezi .Pas disa vitesh u bë aq I pasur sa arriti të blinte njështëpi të shtrenjtë në Stranford on Avon..Ai nuk botoi asnjë nga dramat e tij menjohura ,megjithatë botuesit skrupulozë kuptuan që në to fshihej njëbashkpunim ndaj ilegalisht botuan gjysmat e tyre.Dhe pse keto botime ishin tëngatërruara e të paarrira Shekspiri nuk nderhyri.Më 1612 në moshën 48 vjecarepapritur ndaloi së shkruari dhe u kthye për së dyti te e shoqja nëStranford.Vdiq aty dhe u varros në oborrin e kishës edhe pse vari nuk përmbanemrin e tij ,jo shumë më vonë në murin e afërt është ngritur një përmendore etij.Tri javë para vdekjes ai shkroi testamentin ku pothuajse gjithe pasurine ialinte vjazes së madhe Suzanes.Ajo dhe pasardhësit e saj jetuan në shtëpinë etij në Stranford derisa vdiq edhe antari I fundit I gjinisë në vitin 1870. Gjithë ajoçka dimë për të nuk është e bazuar në fakte: asnjë mësues I shkollës sëStanfordit nuk ka pohuar se I ka dhënë mësim nuk I dihet ndonjë bashkenxenes dhe nuk ka asnjë të dhënë se ai ka qenë aktor.Për shkak të interesimittë madh për Uilliam Shekspirin breza të tërë studiuesish kanë kërkuarinformacione per gjeniun më të madh të letrave në bote.Sipas renditjes të tëdhënave del se gjith çka thuhet për të në epokën e tij janë vetëm 30 shënime terastësishme.Kemi shumë dokumente per Frensis Bekon, per mbretëreshënElizabetë, Ben Xhonsonin apo Edmund Spenserin po për këtë gjeniasgje.Madje dime shumë më shumë për një aktor që ka jetuar para tij;XhonLilin.
  • 4. Por çfarë mund të thuhet për dorëshkrimet e dramave të shkruar me doren eShekspirit.Keto të fundit nuk ekzistojnë gjithçka na ka ngelur nga dora e tijbrilante jane vetëm 6 firma çeshtjesh gjygjesore.Nga sa gjykohet prejdekumenteve ekzistuese rezulton që mjeshri me I madh I fjales të jeteanalfabet.çfare eshte dhe me e tmerrshme eshte se njeriu qe ndriçoimendjet e njerzve të të gjithëë epokës së tij I la të bijat analfabetenëqoftëse Shekspiri do të ishte më të vërtetë Shekspiri ky do te ishte rasti ivetëm në histori që një shkrimtar kaq I madh ti lëje fëmijet e vet pashkollë.Ne testamentin e tij jepen dhe detajet më të hollësishme mbi pronatdhe pasuritë e tjera por asgjë mbi dramat e tij të pabotuara që ishin asokoherreth 20 të tilla.Ne momentet kur vdisnin shkrimtarët e shquar bëheshinceremoni pompoze ku shkrimtarët thurnin lavde pranë trupit të të ndjeritkoleg të tyre por asgje e tillë nuk u bë për të.Ben Xhonsoni që e quanteveten mik të shkrimtarit nuk e pa me vend që të shkruante 2 fjale për mikune tij të talentuar.Në veprat që ka shkruar Shekspiri duhet të ishte një njeri shumë I arsimuarmjafton të hedhim një vështrim mbi pasurinë e fjalorit njohjen e gjuhësfrënge e latine shfrytëzimin e saktë të terminologjisë ligjore dhe njohjet eshumta nga fusha e letërsisë klasike.Nga ana tjetër të gjithë janë të të njëjtitmendim që Shekspiri jo vetëm që nuk ka shkelur në universitet po zor se tëketë mbaruar gjimnazin.Por si doli teoria me emrin e panjohur te Eduard de Veri.Per Eduard de Veridihen shumë gjëra një pjesë të së cilave I gjejmë të pasqyruara në dramat etij.Ka lindur më1550 ka qenë trashëgimtar I grofit te Oksfordit,shumë I pasurdhe aristokrat I lartë.Eduardi I ri u sterivt me stilin e zakonshëm për lordët erinj studioi për kalorësi gjueti ,culture ushtarake,si dhe për muzikë dans. Memësues privatë ai studioi frëngjisht e latinisht.Diplomën e mori nëuniversitetin e Kembrixhit ndërsa magjistraturë në Oksford.Pas studimevepunoi si avokat në zyrat më të njohura avokatore të Londres.Kur ishte 12 Ivdes I ati dhe mirret nën kujdestari nga Uilliam Sesili ,besnik mbretëror IAnglise si dhe këshilltar I mbretëreshës Elizabetë .Në moshën 20 vjeçare aiu nis për në oborr ku e impresionoi së tepërmi mbretëreshën si nje djalë Izgjuar e simpatik.në moshën 21 vjecare de Veri martohet me të bijën eUilliam Sesilit.
  • 5. Kjo martesë çuditi rangun e lartë pasi marrdhënia e tyre kishtë qënë shumëvëllazërore.Në moshen vjeare ai kreu njëdhëtimne europe ku vizitoi francendhe gjermaninë er shume muaj ndenji ne itali ndersa po kthehej per ne angliai u sulmua nga piratet qe donin ta merrnin peng.Ai u perpoq ti bindte mesukses se ai ishte nje mik I mbretereshes .Nje skene e ngjashme ndodh dheme heroin tek tragjedia hamleti..9 muaj asi la angline e shoqja i lindi vajzepor ai e akuzoi te shoqen se femija nuk ishte i tij dhe e ndau.Mendimet e tijishin te pabaza de ai e kuptoi gje qe I ktheu perseri bashke skema tengjashme pershkruhen tek cdo gje eshte mire kur perfundon mir otelloperrallle dimri etj.De veri ishte njeri qe prishte pa hesap dhe pas vdekjes teseshoqes qe I la pas dhe 5 femije te tjere situate u rendua dhe me.I quditshemeshte fakti qe mbreteresha elizabet I akreditoi atij nje pension prej 1000 funtte barasvlefshme me 100 mije dollare te sotem qe vazhduan ti jipen atij dhepas vdekjes se saj nga pasuesi xhejms 1.Ne djalerine e tij eduardi kishte shkruar vjersha me emrin e tij por pasmarrjes se pensionit te majme ai nuk publikoi me asnje veper pasi kjo do teishte nje cnderim qe do i behej titullit te lordit sipas mendesive qe ekzistoninne oborr.Eshte e cuditshme se vetem pak vite pas marrjes se pensionitfilluan te dilnin ne treg disa vepra te botuara nga nje autor I panjhur meemrim UILLIAM SHEKSPIR.Mendohet qe nje nga arsyet pse ai mori pensionineshte fakti qe ajo donte qe ne veprat e tij te glorifikohej figuara e saj si njeudheheqese e sukseshme dhe ne qofte keshtu ajo ka bere nje nga zgjedhjetme me mend qe nje udheheqes mund te kishte bere.
  • 6. Qe kur mori pensionin De Veri dikurshume aktiv do te shkeputej pothuaj ngate gjitha aktivitetet e oborrit thuhet se 15vitet e fundit ai ka shkruar dramat e tij mete medha dhe poezite qe e bene emrin eShekspirit te njohur.Vdiq ne 1604 nekohen e epidemise se murtajes .Ai uvarros ne hakni jo larg stratfordit.Por cilatjane arsyet qe e bene autorin ti prodhonteveprat me pseudonym.1Ne ate kohe ekzistonte ligji qe I pengonteoborrtaret qe te shkruanin vjersha perbotim ose pjese per teatro komerciale2 Ne veprat e tij ai pershkroi personazhete oborrit dhe identifikimi I ndonjerit prejtyre do te qonte ne skandal3Disa nga poezite e tij ju dedikoheshinvajzave te tjera cka do te ne irritim e teshoqes e me tej ne ndarjen e tyre4Disa nga poezite e tij ju dedikohenfigurave mashkullore cka ve ne pyetjepreferencat e autorit.
  • 7. Mbase asnjera nga keto shkaqe nuk eshte bindese por ngelen disa pikpyetje se pseju dha pensioni ,pse u shpetonte gjithmone dueleve shkak I te cilave ishin veteveprimet e tijsi dhe pse nuk u botua asnjehere asgje ne emer te tij.po si arriten q etafshehin kete figure pas nje tregtari te paarsimuar ne te vertete eshte shume e lehte tegenjesh .ben xhonsoni qe eshte autori I parathenies se botimit te pare me vjershakafuture aty nje disa fjali te dyshimta e te paargumentuara qe njoftoni se autori rridhtenga Stratford on avon.ne te njejten menyre mendohet te jete venepermendorja menje mbishkrim me fjale te dyshimta ndonese lavderuese.thuhet se ka 2 marrdheniemes autorit dhe vepres 1 kur autori eshte hija e librit 2 kur libri eshte hija e autoritmbase Eduardi ose uilliam ose henry ose kushdoqofte ka pasur te drejte qe e ka leneveten ne hije sepsen ka shume tek vepra e tij qe ia vlen te nxirret ne drite.
  • 8. Periudha ne te cilen shkroiShekspiri njihet si periudhaelizabetiane per shkak tembreterimit tembretereshes Elizabete ecila ishte nje admiruese emadhe e vepreave teShekspirit (1558–1603).
  • 9. Shekspiri perdor pentametrin jambik per te krijuarndjesite tingelluese.Hamleti eshte shkruar ne varg te parimuar (nevargje te bardha).
  • 10. Ashtu si muzika pentametri jambik ka aftesine ekrijimit te nje ritmi qe rrit ndjesine emocionale.• Kjo arrihet me nje zanore tepatheksuar dhe zanoren vijuese tetheksuar:“To BE or NOT to BE . . .”
  • 11. HamletHamletFabulaFabula /Nenfabulat/Nenfabulat• Fabula kryesore– Melankolia e Hamletit– Hakmarrja per jeten e mbretit Hamlet– Marrveshjet me Fortinbrasin– Kurthet dhe dredhite• Nenfabulat –Familja e Poloniusit– Dashuria e Ofelise dhe Hamletit– Laerti ne France– Cmenduria e Ofelise
  • 12. HamletHamlettemattemat• hakmarrja• cmenduria• lakmia• Udheheqesi ideal• spiunimi• Fuqia e artit
  • 13. • Origjina e emrit hamlet vjen nga danishtja Amleth qe do te thote Ibudallallepsur ose I magjepsur.mendohet qe vete shekspiri te keteluajtur rolin e fantazmes te se atit.
  • 14. Skema e komunikimit• Derguesi: William Shakespeare• Kanali: Libri• Mesazhi: Hakmarrja e Hamletit• Marresi: Lexuesi• Kodi: Gjuha e shkruaer shqipe• Rreferenti: Historia e Hamletit• Konteksti: Anglia e viteve 1599
  • 15. Elementet e tekstit• Hyrja:Shfaqja e fantazmes se te atit• Pika e lidhjes: Reagimi I Klaudit ndaj “vrasjes seGonzagos”,vertetesia e fjaleve te fantazmez.• Zhvillimi:Falja e jetes se mbretit,Vrasja ePollonit,Largimi I Hamletit, Cmenduria dhevdekja e Ofelise,Betimi per hakmarrje I Laertitdhe pakti me klaudin,Ardhja e Hamletit• Pika kulmore: Duluftimi I Hamletit me Laertin• Mbyllja: Vdekja tragjike eLaertit,Hamletit,Gestrudes dhe Klaudit.
  • 16. • Hamleti shte shkruar ne nje gjuhe poetike qepermban me shume dramacitet se sa narracion“incidente qe zgjojne meshire si dhe frike ” per tepermbushur keshtu katarsisin emocional. Heroijone tragjik Hamleti kalon neper nje diversitetndjenjash . meshira jane ngihet mbi faktin sefatkeqesite e tij jane me lart se ato cka perballonnje njeri I zakonshem.• Ne strukture nendarjet e akteve sipasteksteve moderne nuk ishin te planifikuaraShakespiri dhe u shaqen 50 vjet pasi u shkrua.Ngjrjet fillojne 2 muaj pas frasjes se mbretithamlet. Akti II zhvillohet 2 muaj pas aktit te pare ,dhe Akti III ndodh nje jave me vone. NdoneseAkti IV ndodh pa pushimdia mund te mendojne seLaertit I duhej kohe qe te merrte vesh vdekjen e tejatit dhe te vinte nga Anglia ne Danimarke. Akti Vduket qe ndosh puthuajse menjehere pas ardhjesse Hamletit. Uniteti I vendit eshte me I madh se aikohor pasi pothuaj cdo ngjarje ndodh ne Elsinore.Shekspiri shpesh ne skena te ndryshme perdorstrukturat paralele keshtu pershembull keshillat eLaertit ndaj se motres ndicen nga keshillat qePolonius I jep te birit.
  • 17. Subjekti• Fantazma a mbretit te vrare te Danimakres shfaqet ne Elsinore, dhe shihet fillimisht ngaHoratio dhe nje sherbetor.Horatio I thote birit te mbretit te vdekur, Hamleitit, I cili vendos tetakoje fantazmen.Nga ajo , ai kupton se I ati eshte vrare nga xhaxhai I tij, Klaudius me helmne vesh.Xhaxhai I tij I kishte zene fronin dhe kishte marre nenen Gertrude per grua.• Hamleti tronditet dhe per te zbuluar te verteten, nis te shtiret si I cmendur.Ofelia, e dashura etij bashkepunon me te atin, Polonin dhe mbreterit per te zbuluar te verteten e Hamletit.Duketsikur Hamlet eshte vertete I marre, dhe ai bashkohet me trupen e teatrit per te vene ne skenenje tragjedi ku perhskruhet menyra si Klaudi vrau mbretin.Klaudi nuk e perballoi sot dhe ulargua nga shfaqja, duke e siguruar keshtu Hamletin per fajsine e tij.• Ndersa hyri ne dhomen e nenes, ai vret Polonin I cili ishte fshehur ne dollap.Pas kesaj Ofeliacmendet, dhe Laerti vellai I saj kthehet nga Franca.Klaudi shtyn Laertin kunder Hamletit, dhevendos qe gjate nje dyluftimi rutine, te helmoje shpaten e Laertit, nderkohe qe Hamleti ishtedebuar per ne Anlgi, por u kthye prape prej sulmeve pirate.Ai u kthye gjate funeralit te Ofelisee cila vdiq e mbytur ne lume.• Me pas, Klaudi e merr ne gosti ku kishte vere te helmuar, per Hamletin.Gertruda e pigabimisht dhe vdes, Laerti plagos Hamletin me shpaten e helmuar, dhe me pas veten.Hamletidetyron Klaudin te pije veren e helmuar dhe vdesin te gjithe.Kur vijne norvegjezet per t dhenelajme te luftes, I gjejne te gjithe te vdekur.Ka mbijetuar Horatio miku I Hamletit I cili tregonhistorine e Hamletit.
  • 18. PERSONAZHET• Hamleti : karakter kompleks.Intelektual, akademik, I sjellshem.I lekundur, misterioz, Ipasigurte , enigmatic , I rrembyer, melankolik.Ai ka dy karakteristika : gjakftohtesine nekohe rreziku dhe shpejtesine rrufe ne veprim.Tragjizmi I tij qendron ne faktin qe planete medha shpirterore te tij , perballe fatalitetit te vdekjes humbasin kutimin e tyre.Dilemate tij jane te shumta por permendim ate qe c’ka eshte jeta ? detyre apo e drejte e njeriut?Aduhet vendosur puna dhe misioni para dashurise? - fati ironic. Hamleti eshte nje hero Ivetmuar ku kompromisi me kriminelin dhe hiprokizia e jetes nuk I lene vend per tejetuar sic ai do.Hamleti nuk deshiron te vrase mbretin per ti marre fronin, por ai ka idealehumaniste.Ai brengoset per lumturine e pergjithshme dhe do ta ndreqe ate “ kjo bote ushtur”• Klaudi : personazhi antagonist, tiran, egoist, I lig, burracak.Fjalet e tij hipnotizojne pordhe helmojne veshet, njelloj si krimi I tij.• Gertruda : sharmante, karakter I pasur por shpesh keto duken si cilesite e saj te vetme,pasi nuk ka mendime te kthejjta ne situate kritike.
  • 19. Kompleksiteti I aksioneve•  Hamleti mendon shume per veprimet e tij,jo vetem persa I perket siguire, por dhegjendjed emocionale, shpirteroreetj.Ndryshe nga ai persnazhet e tjereveprojne pa u menduar gjate, por mesaduket , veprimet e pamenduara mire cojnene demin e vete personazhit.Kujtojme ketuKlaudin me helmin dhe Laertin ne dyluftim.•
  • 20. Misteri I vdekjes•  Hamleti obsesionohet me vdekjes.Ai e shefate edhe ne aspektin shpirteror ( fantazma etea tit), edhe fizik (kafka e Jericos).Aigjithashtu e sheh vdekjen si nje mundesi perte shpetuar nga jeta torturuese dhe dilemate tij, por misteri pertej vdekjes eshte ai ckae mban njeriun ende ne jete.
  • 21. Mesazhet :• Ide te thella humaniste, ngrihet kulti I njeriutme virtyte qe ngadhejen ne luften kunder sekeqejes dhe bjerrjes qe jane rrenjet e njeshoqerie ne mjerim. Thirrja qe I ben Hamletitnenes se tij eshte universal ne dhimbjen qepercon; aty ku ka shprese virtyti mund telulezoje dhe njeriu mund te gjeje fuqineBrenda vetes qe te permiresoje jeten e tij dhecilesite e tij te brendshme “ Jeto me gjysmenme te paster”.
  • 22. Motivet :• 1.Incesti (Klaudio- Gertrude, Laerti – Ofelia, Hamlet- Gertrude)• 2.Urrejtje ndaj femres (Lidhja mes seksualitetit femeror dhe bjerrjes )• 3.Veshet dhe degjimi ( fjalet perdoren si per te komunikuar,ashtu dhe per te shtremberuar realitetin)
  • 23. Simbolet :• Kafka e Jericos.• Procesi fizik I vdekjes dhe dekompozimit e habit Hamletin.Ai kujton seJeriko ishte  gaztori I babait te tij, dhe tani ishte ngrene nga krimbat dhe I kishte mbetur vec kafka.Ky fat do t’I perfhije te tere, madje dhe vete mbretin.Mbreti do te jete dhe vete nje dite ushqim per krimbat qe do te perdoren per te peshkuar, e peshqiit ushqim per njerezit.Ne kete menyre, Shekspiri jep ne menyre artistike rrjedhen e jetes per te gjithe njerezit njesoj)• Kjo tragjedi eshte shkruar me varg te bardhe.Shekspiri perdor pesekembeshin jambik per te krijuar ndjesite tingelluese sepse ky varg ka aftesine e krijimit te nje ritmi qe rrit ndjesite emocionale.Ky varg dallohet nga perdorimi I nje zanoreje te patheksuar dhe nje zanoreje te theksuar prapa saj.
  • 24. Gjetjet artistike :• 1.Tensioni I trefishte – vrasja e mbretit, cnderimi I nenes, krimi ndaj babait• 2.Fantazma – ne mungese te deshmitareve te gjalle krijon piken e lidhjes• 3.Drama Brenda drames• 4.Marrezia e shtirur.
  • 25. MBRETI LIRTragjedi Shekspiriane mbeshtetur ne nje gojedhene  kelte.
  • 26. Subjekti :• Mbreti Lir eshte mbreti I Anglise. Ai vendos te lere fronin e tij dhe t’a ndaje mes tre vajzave te tij, Gonerilit, Reganit dhe Kordelias. Ai I vendos ato para nje prove ku do te shihte se cila nga vajzat do ta donte me shume. Dy vajzat e medha  nisin ta manipulojne me fjale, ndersa Kordelja, vajza e vogel thote se ajo e do babain e saj ashtu sic do femije. Prandaj ai nuk I jep asaj nga tokat e veta, por e mallkon  dhe  e debon ate nga shtepia. Nderkohe  Kordelja shkon ne France pasi mbreti I Frances ishte ne dashuri me te. Me pas  Liri e kupton se c’gabim te rende kishte bere pasi dy vajzat e debojne nga shtepia dhe e lene ne shi.• Nderkohe  Konti I Glosterit  ka gjithashtu probleme familjare. Djali I tij I madh, Edmundi, eshte I adaptuar . Ai nuk e pranon dot kete dhe thur nje intrigue sikur djali tjeter , Edgari do te vrase babane e tyre. Ndaj Glosteri e debon Edgarin dhe mban prane vetes Edmundin. Kur Glosteri merr vesh qe Lirin e kane braktisur te bijat, e ndihmon ate. Regan dhe I shoqi I saj ,  e masakrojne per kete, dhe ai perfundon serisht tek Edgari, ku shkoi dhe Liri.• Nje ushtri franceze niset kundra Anlgise, e kryesuar nga Kordelja. Edmundi lidhet me dy motrat, dhe Albani, I shoqi I Gonerilit eshte shume I shqetesuar rreth ceshtjes se Lirit, dhe per pasoje ate e vrasin. Nderkohe ushtria e Kordelias mundet dhe ajo dhe I ati mbahen peng. Nga ana tjeter ushtria angleze e Edmundit dhe motrave thyhet nga ajo e Edgarit. Glosteri tenton te vrase veten, Edgari vret Edmundin, Gonerili vret motren e saj per shkak te xhelozise ndaj Edmundit dhe me pas kryen vetevrasje , Glosteri vdes, Kordelja ekzekutohet dhe Liri vdes I thyer ne zemer me trupin e saj nder duar.
  • 27. Personazhet:• Mbreti Lir -  ka nje karakter te dyfishte e kontradiktor ku spikasin: despotizmi mizor me humanizmin e thelle, mendja cinike me ate plot kureshtje, dyshimi me pastertine shpirterore. Ai eshte nje karakter qe eshte formuar nen ndikimin e raporteve te caktuara shoqerore. Edhe ne moshe te madhe, mbreti ka nje krenari te tepruar, e vetem me dinakeri mund t’ia fitosh zemren. Kjo ka ndikuar keq e ne edukimin e vajzave , dhe vete Shekspiri thote keshtu. Edhe ato jane impulsive e I binden mbretit sa per sy e faqe, dhe kur u cenohet interesi  bejne veprime ekstreme. Mbreti Lir vetem kur mbetet jashte kupton te verteten. Ai peson nje goditje te tmerrshme, saqe cmendet. Gjate zhvillimit te ngjarjeve ndryshon dhe mendimi I lexuesit per mbretin. Ne fillim mbreti duket sikur I intereson me shume aparenca se  e verteta. Kordelja eshte vazja e tij e preferuar ne fillim, dhe ai ndoshta e di qe ajo e do me shume, por nuk mund ta pranoje pergjigjen e saj indiferente. Me vone ai meson nga gabimet e tij.
  • 28. • Edmundi – eshte antagonisti I tragjedi. Megjithate karakteri I tij eshte kompleks, pasi ai nuk vepron vetem per interesa te tipit dedhira per pushtet, ambicja per sa me shume, por sepse nuk mund te lejoje qe shoqeria ta shohe si nje bastard, sic e cilesoi dhe vete babi I tij. Ai eshte shume I ftohte, porsi dhe shoqeria  ka trajtuar ate, dhe vetem ne fund te tragjedise shfaq nje shenje dobesie, kur sheh qe Gonerili dhe Regani kishin vdekur per te.• Kordelja – Karakteristikat e saj jane bukuria fizike e shpirterore, ndershmeria, perkujdesja, dashuria etj. Ajo kontraston me karakteret e dy motrave. Ajo eshte personifikimi I virtytit, dhe nga ana tjeter nje viktime e pafajshme e padrejtesive te botes.• Regan dhe Gonerili- jane personazhe negative. Ne fillim ato duken te zgjuara, aq te zgjuara sa t’ia hedhin babait te tyre. Me pas ato tregohen te pashpirta dhe shume ambicioze, te pangopura. Nuk kane meshire as kur perzene babain e tyre dhe as kur verbojne Glosterin. Ne fund ato duan te kenaqen me Edmundin, por e keqja I kthehet mrapsht duke I vrare ato te dyja nga duart e njera tjetres.
  • 29. Temat :• Autoriteti kunder kaosit Autoriteti kunder kaosit – Liri s’eshte vetem nje baba, por edhe nje mbret. Ai ia le trashegim fronin e tij vajzave, por nga ana tjeter kjo qeverisje I sjell kaos Anglise.• PajtimiPajtimi – Edhe pse Liri e deboi Kordelia, ajo vazhdoi ta doje babain e saj dhe madje ta mbroje ate. Edhe Liri I cili u tregua aq I ashper me te, u lidh me shume se me cdo njeri tjeter.
  • 30. Mesazhet :• Ajo percjell ide humaniste. Liri nis te ndieje dhimbje per te varfrit dhe urrerjte e zemerim te thelle kunder krimineleve, hipokrizive dhe sistemit shoqeror. Fataliteti I pashmangshem e heronjve  lidhet me denimin e tyre per te ikur nga bota e se keqes qe u solli aq shume vuajtje sa qene gjalle. Kjo tragjedi eshte kunder erresires se despotizmit te kishte pushtuar Europen ne Rilindje, dhe kjo shfaqet me kundershtimin e hapur ndaj mbretit te Kordelias dhe Kentit. Ne fund ka shprese dhe kjo jepet me fjalet “Ju miq te dashur, te dy tok sundoni, Dhe rregullojeni shtetin e percare.”
  • 31. MAKBETH
  • 32.   Subjekti• Në Makbethin e Shekspirit, një seri e forcave të punës kundërMakbethit eshte të ketësukses në provë për vrasje mbretitDuncan dhe marrja e fronit Skocez. Si pasojë dherezultat pertë vrarë mbretin Dunkan, personaliteti Makbethi bëhet i ftohtë, martesa etij është e ndarë, miqësitë e tij janëndërprerë, dhe lidhja e tij për vendin e tij është ikomprometuar. Vendimi i tij dhe veprimi për të kryer meparamendim vrasjen, përkeqësohet çdo element të jetës së tij.Aiështë kujtuar vazhdimisht per veprën e tij të tmerrshme mendërgjegjen e tij ulëritës.• Së pari, personaliteti dhe karakteri i Makbethit janë prekurrëndë nga vrasja e tije poshtër. Në fillim të lojës, Makbethiposedon cilësi tëcaktuara kendshem që ilustrojnë atë si njëluftëtar të drejtë, trim dhe fisnik. Këtocilësi shkaktojnëlexuesit të ketë mëshirë për Makbethin si ai zhytet në mëkatdhekorrupsionit. Siç Makbethi lufton veten e tij mbi vendimin për vrasjen e mbretit, ai ështëi gatshëm te luftoje edhe mbi dyshimet. Kjo është një shenjë se ai ka një ndërgjegjetë formuar të arsyeshme dhe për këtë arsye ai do të dalëpër të realizuar fajin e tij dhe aido të jetë i përhumbur nga vendimi i tij për të vrarë. Deri në fund tëshfaqjes,Makbethi ka humbur të gjitha këto cilësi të admirueshme dhe karakteri itij bëhet i ftohtë, i babëzitur,mashtrues, dhe vrasës.
  • 33. • Pas vrasjes se Dunkanit, Makbethi bëhet tiran i uritur per pushtet i cili është gati të shkojë në çdomasë, madje edhe për vrasje, për të siguruar pozitën e tij dhe fsheh krimet e tij. Ky transformim ipersonalitetit te Makbethit i ndihmon për të ilustruar se si ai ështënjë hero tragjik. Gjithashtu, Makbethingadalë humbet gjendjen normale të tij pas vrasjessë Duncanit, duke vënë një flutur në personalitetin e tij.• Tjetra, martesa te Makbethit për zonjën Makbeth është ndikuar nga vrasja e tij. Shumëgjëra ndryshojnë gjatë dhe pas mbretvrasjes. Para, Makbethi dhe gruaja e tij janë të dy shumëtë gjallë dhe të kenë një marrëdhënie të qëndrueshme. Siç te Makbethit kalon nëpër procesine vendosjes së Mbretit, Zonja Makbeth është një forcëe tundim dhe e keqe për Makbethin. Kjovrasje e mbretit ndan ata larg si dhe lëvizëse si Makbethit dhe gruan e tij për të humbur mendjet etyre dhe në fund të fundit për vdekjen e tyre. Zonja Makbeth në mënyrë aktivepromovon dhe merrpjesë në vrasjen e cila peshon rëndë në ndërgjegjen e saj. Ajo gjithashtu është e tronditurnga veprimet e saj. Marrëdhënia e tyre bëhet e mbushur me sekretet që ata duhet të mbajnë nga tëgjitha.Martesa është i mbushur me faj dhe peshuar me mëkatin. Zonja Makbeth nëfund vdes nga presionmendor për vrasje qe kishin kryer me Makbethin. Gjithashtu, Makbeth nëfund vdes në duart e Makdafit si pasoje e vrasjes së tij.• Një mënyrë tjetër në të cilën vrasja e Duncanit gërryen jetën Makbethit është në miqësitë tij. Makbethimbante miqësi të shumtë para vrasjes së tij të Duncanit. Me vrasjen Duncandhe rrezimi nga froni, ai atyshkëputë të gjitha lidhjet që ai kishte para vrasjes se tij. Disa shembuj tëkësaj janë që në mënyrë për të siguruar fronin e tij dhe fsheh krimin e tij, Makbeth vret mikun etij të mëparshme dhe shoqërues Bankon.Gjithashtu, lidhja e parë që ai shkatërron është që membretin Dunkan, i cili ishte gjithashtu mik i tij dhe mbajti Makbethin në nderim të lartë dhender. Edhe pse ndoshta nuk është një mik i ngushtë, por megjithatënjë shok dhe njëfisnik shoku, Makdafi është i detyruar për të bërë drejtësi dhe të vrasë Makbethin në betejëdhe tiakthejë kombit te tij lidershipin të ligjshëm. Makbeth arrin në shkatërrimin e cdo miqësie të tij dukevrarë mbretin Duncanit.
  • 34. • Së fundi, marrëdhënia e Makbethit për vendin e tij është ndikuar negativishtnga mbretvrasjes tij. Makbethinështë një karakter i respektuar dhe një fisnik, i cili mban njësasi mjaft të konsiderueshme të energjisë ashtu siç është dhe mbahet në favor të lartë nga anae mbretit Dunkan para vrasjes. Vrasjet Makbeth-Mbreti, megjithatë, dhe ai uzurpon ngafroni dhe trashëgimtarët e ligjshëm janë të detyruar tëikin. Makbethi vendosrregulla Scotland me një sundimit tiranik dhe despotike,duketjetersuar veten nga bashkatdhetarët e tij.Bashkatdhetarët e tij fillojnë të dyshojnë tekMakbethi dhe të kuptojë se ai e kishte vrarë mbretin, ata i kthehen kundër tij dhe të formojnënjë kryengritje, ende të përkeqësimin marrëdhëniet e tij me vendin e tij.Një tjetër mënyrëqë respekti dhe besimi e njerëzve të rënies së tij janë të ekspozuara nga fakti se ushtria etijështë e gatshme për të luftuar kundër rebelimit dhe shpejt të dorëzohet dhe kthehetedhe në Makbethinveten.• Vrasja gjak të ftohtë e mbretit Dunkan ka pasoja shume të rënda që kontribuojnë nëpërfundimin tragjik tëtek Makbethi. Çdo aspekt i jetës te Makbethit u ndikohennegativisht nga vendimi i tij dhe veprimit të vrisnin mbretin.
  • 35. Dialogu & Monologu• Dialogu eshte njesia ndertimore e nje teksti dramatik. E gjithe ngjarja qezhvillohet ne nje tekst dramatik eshte i ndertuar mbi dialogun dhemonologun.• Dialogu eshte shume i pranishem, pergjithesisht dialogu midis Zonjes.Makbeth dhe vete Makbethit para , gjate dhe pas vrasjes se mbretitDunkan. Ne pjese kemi dhe monolog te Makbethit, i cili ne nje faremenyre ka frike qe te vras mbretin... dhe shpesh here flet me vete.• E gjithe tragjedia zhvillohet ne Skoktland (Sot Skocia). Ne fillim nekeshtjellen e Mbretit Dunkan, dhe me pas e gjithe ngjarja tranfserohet nekeshtjellen e vete Makbethit ne te cilen kryhet dhe vrasja e mbretit
  • 36. Personazhet• MakbethiNe dëgjojmë së pari Makbethin në llogarinë e kapitenittë plagosur e trim tij betejës, përshtypja jonë fillestarështë një luftëtar trim dhe iaftë. Kjo perspektivë është e komplikuar, megjithatë, pasi ne shohim Makbethindukebashkëvepruar me tre shtrigat. Ne e kuptojmë që guximi tij fizik është i bashkuar nganjë ambicie tëkonsumimit dhe një tendencë te tij vetë-dyshimi-e parashikim se ai do tëjetë mbreti i sjell atij gëzim, por ai gjithashtu krijon trazira tëbrendshme. Këto tri atribute-trimëri, ambicja, dhe vetë-dyshim-Lufta për zotërim eMakbethit gjatë gjithë shfaqjes. Shakespeare Makbethin e përdor përtë treguar efekte të tmerrshme qëambicia dhe faji mund të ketë për një njeri që imungon forca e karakterit. Makbethii, luftëtar i madh edhe pseai është, është e ndikuarkeq per pasojat psiqike të krimit. Para se të vrasjes se Dunkanit, Makbethit ështërrënuar me merak dhe gati te anulloj krimin. Ai merr mbeshtetje te fortë nga ZonjaMakbethme qëllimin për të shtyrë atë në vrasjes se tij. Pas vrasjes,megjithatë, personaliteti i saj i fuqishëm fillon të shpërbëhet, dukelënë Makbethit gjithnjë vetëm. Ai luhatet midis përshtatjes të veprimit me ethe, në tëcilën ai komplote një seri e vrasjesh për të siguruar fronin e tij, dhe momentet e fajit tëtmerrshme (si, kur fantazmë Bankon duket) dhe pesimizmi absolut (pas vdekjes së gruassë tij, kur ai duket të dorëzohej në dëshpërim) . Këto reflektojnë luhatjet etensionit tragjike brenda Makbethit: ai është njëkohësisht shumë ambicioz për tëlejuar ndërgjegjjentij për të ndaluar atë prej vrasjes në rrugën e tij në fillim dhe tepër indërgjegjshëm të jetë i lumtur me veten e tij si vrasës.
  • 37. • Zonja MakbethitZonja Makbethit është një nga personazhet femra më të famshëm dhe të frikshme teShekspirit. Ajo tashmë është komplot i vrasjes se mbretit Dunkan, dhe ajo është më e fortë,e pamëshirshme, dhe mëambicioz se burri i saj. Ajo duket plotësisht i vetëdijshëm për këtë dhe e dise ajo do të duhet të shtyjëMakbethit në kryerjen e vrasjes. Në një moment, ajo dëshiron që ajo tëmos ishte një grua në mënyrë që ajo mund të bëjë atë veten. Kjo temë i marrëdhënies mes gjinisë dhefuqisë është çelësi për karakterin e zonjes Makbeth : burri i saj nënkupton se ajo është njëshpirt mashkullor qe banon ne trupin e femrës, e cila duket se për tëlidhur mashkulloritetin në ambicie dhe dhunës. Shekspiri, megjithatë, duket sikur për të përdoruratë, dhe shtrigat, për të goditur idenë se Makbethi "temperament i patrembur do përbërje / Asgjë,por meshkuj" Këto gra dinake përdorin metodat e femrave për arritjen e pushtetit që është,manipulimi-për të përkrahur ambiciet e tyre gjoja meshkuj. Femrat, qe luajne nënkupton, mund tëjetë aq ambicioz dhe mizor si burrat, ende pengesa sociale u mohojne atyre mjetet për të ndjekurkëto ambicie të tyre.• Tre ShtrigatGjatë gjithë pjeses, edhe shtrigat-të referuara si "motrat të pazakontë" nga shumë personazhe-fshihen simendime të errëta dhe tundimit pandërgjegjshme për të ndaj te keqes. Pjesërisht, atoshkaktojnë dëm qe buron nga fuqitë e tyre mbinatyrore, por kryesisht kjo është rezultat i tëkuptuarit e tyre të dobësive tëtyre specifike bashkëbiseduesit shtesa që ataluajnë me ambicie e Makbethit.• Mbreti Duncan - Mbreti i mirë i Skocisë cilit i Makbethi, në ambicien e tij për kurorën, evret. Duncan ështëmodeli i një sundimtari virtuoz, mirëdashës, dhe largpamës. Vdekja etij simbolizon shkatërrimin e një urdhri në Skoci që mund të rivendosur vetëm kur gjaku i tijDuncan, në personalitetin e Malkolmit, te marre fronin.• Bankua- Trim,pergjithesisht fisnik fëmijët e të cilit, sipas profecisë së shtrigave, do tëtrashëgojnë froninskocez. Ashtu si Makbethit, Bankua mendon te mendimet ambicioze, por ai nukpërkthehet ato mendimenë veprim. Në një kuptim, karakteri Banquo të qëndron sinjë qortim ndaj Makbethit, pasi ai përfaqësonrrugën e Makbethit nuk zgjodhi për të marrë: njërrugë në të cilën ambicja nuk duhet të çojnë në tradhëtidhe vrasje. Në mënyrë tëpërshtatshme, atëherë, ajo është fantazmë-dhe Bankua nuk u be bashkeautor i vrasjes se mbretitDukan. Përveç kësaj për personifikuar fajin Makbethittë për vrasjene Banquo, fantazmëgjithashtu kujton Makbethit se ai nuk imiton reagimin e etij ndaj profecisë së shtrigave.
  • 38. Tema & Mesazhi• Ne vepren e shquar te W.Shakespeare “Makbethi”, ne fakt nukmund te vecohet nje mesazh qe i cili te permbledh te gjithe vepren.Ketu dalin disa te tille per shembull : “Asnjehere mos u besoprofetsive te cilat mendojne se parashikojne fatin, ai vjen vetepavarsisht nga ajo qe ju beni”, ose kjo: “Duke pasur shumeambicie mund te humbasim kursin e veprimit” etj…• Por si ne cdo tekst tjeter dramatik, ketu mesazhi nuk eshte imbyllur por eshte i hapur pre reflektime dhe debate nga lexuesit.• Une mendoj se Ambicia per te arritur dicka qe eshte me“lart” nesh dhe qe shpesh here here eshte e pamundur, ben qe nete dalim nga vetvetja dhe te kontrollohemi nga dikush tjeter, dukeu vendosur nje hap para fatit.
  • 39. • Jul Cezari është tragjedia e parë e Shekspirit nga tri tragjeditë me temë ngahistoria romake. Ashtu si "Antoni dhe Kleopatra" dhe "Karioliani", "Jul Cezari"është një dramatizimi i ngjarjeve të vërteta. Shekspiri shkruan për Cezarin, Brutindhe Mark Antonin duke u mbështetur mbi Lives të historianit të lashtë, Plutarkut,si burimi kryesor i subjektit të tragjedisë dhe karaktereve. Jul Cezari ështëgjithashtu një tragjedi, por pavarësisht nga titulli, karakteri tragjik i pjesës ështëBruti, romaku fisnik, vendimi i të cilit për të marrë pjesë në komplot për hir tëlirisë, e çon atë në një konflikt personal dhe vendin e tij në një luftë civile.Studiuesit e letërsisë kanë debatuar për shekuj me radhë në lidhje me çështjen secili është në të vërtetë protagonisti i kësaj tragjedie. Përgjigjia thjesht esipërfaqshme do të ishte Jul Cezari. Në fund të fundit, tragjedia ka emrin e tij dhengjarjet e tragjedisë lidhen të gjitha me të. Sidoqoftë, Cezari shfaqet vetëm në triskena (katër nëse përfshihet edhe fantazma), duke e bërë kështu të pamundurzgjedhjen e protagonistit që supozohet të jetë karakteri kryesor. Ndërkohë, Bruti qëshfaqet shumë më shpesh se Cezari (dhe në fakt shkon deri në skenëpërfundimtare) nuk është karakteri kryesor i tragjedisë dhe është listuar në emrat evetave jo vetëm pas Cezarit, por pas gjithë triumviratit dhe disa senatorëve, të cilëtmezi shfaqen në tragjedi. Përcaktimi i protagonistit është një nga shumë çështjettërheqëse që paraqet tragjedia.Jul Cezari
  • 40. ROMEO DHE ZHULJETA• Romeo dhe zhulijeta eshte nje nga veprat e Shekspirit qe shquhetme nje origjinalitet te rralle ku si force kryesore dhe frymezimshkrimtari mer nje dashuri te madhe, nje dashuri qe nuk njehkufi, dashuri qe edhe vdekja nuk mund ta ndaloje sepse shpirtatqedo jene do te jen ata qe do I perkasin njeritjetrit pa marparasysh gjithqka dhe cdogjeje.Keto karakteristika mjaft mir Iverejm gjat leximit te vepres dhe thjesht mahnitemi me menyrenperfekte qe shkrimtari ka paraqitur ato dhe thjesht ne shum casteaq shum thellohemi ne veper sa qe personat na duken aq reale dhengjarjet aq te njohura sepse stili dhe menyra e veprimit teshkrimtarit eshte e jashtzakonshme dhe shum mahnitese.
  • 41. • “Romeo dhe Zhulieta” Për herë të parë në një tekst dramatik paraqiten personazheplotësisht të individualizuara dhe të gjalla, në zhvillim shpirtëror fizik. Kjo është njëdramë me një përmbajtje të theksuar lirike. Subjekti i veprës është shumë i thjeshtë dhenë qendër të tij vendoset dashuria e dy të rinjve, të cilët iu takojnë familjeve Kapulet eMontag që janë në hasmëri me njëra tjetrën. Për shkak të këtij dashuria e tyre pengohetdhe ndalohet. Por është dashuria forca kryesore lëvizëse e intrigës dhe pasioni kryesorqë i ndërlidh ndjenjat. Skenat kur dialogojnë dy të dashuruarit janë shprehje tëfuqishme dashurie, me pasazhe të mrekullueshme lirike, të cilat e bëjnë Romeon eZhulietën të thuhet se është himni më i madh kushtuar dashurisë rinore. Vdekjen e tyrenë fund të tragjedisë është një kambanë e zishme kundër botës së mykur mesjetare dhealarm për mbrojtjen e dashurisë, si forcë jetëdhënëse.Romeo Djali dhe trashëgimtari i zotit Montague dhe zonjes Montague. Një djalë i rirreth te gjashtëmbëdhjetave, Romeo është i bukur, inteligjent, dhe të ndjeshme. Edhepse impulsiv dhe i papjekur, idealizmi i tij dhe pasioni e bëjne atë një karakterjashtëzakonisht te pëlqyeshëm. Ai jeton në mes të një grindje të dhunshme mes familjessë tij dhe Capulets, por ai nuk është aspak i interesuar në dhunë. Interesi i tij i vetëmështë dashuria dhe ai shkon në ekstrem për të provuar seriozitetin e ndjenjat e tij. Aimartohet fshehurazi meJulieten, e bija e armikut më të keq të atit Juliet Bija e Capuletdhe zonjes Capulet. Një vajze trembëdhjetëvjeçare, Juliet fillon të luajë si një fëmijënaiv e cili ka menduar pak rreth dashurisë dhe martesës, por ajo rritet shpejt pas rëniesnë dashuri me Romeon, i biri i armikut të madh të familjes së saj.
Punoi: P.M

No comments :

Post a Comment

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Shkarko app Gjoba
per te kontrolluar
gjobat tuaja