Mendimi Filozofik e Politik ne Kine e Indine e Lashte (Ese Shkencore)

                Ese Shkencore

Tema: “Mendimi Filozofik e Politik ne Kine e Indine e Lashte”

                        

Historia  e njerzimit eshte histori e qyteterimeve.

Eshte e pamundur te mendohet per zhvillin e njerezimit nga cfare do pikeveshtrimi. Historia shtrihet pergjate breznive te qyteterimeve nga me te lashtat e te egjyptianeve, tea to klasike e mezoamerikane dhe deri te qytetrimet e krishtera e islamike, si dhe perms shfaqjeve te njepasnjeshme te qytetrimeve Kineze e hindu (Indiane). Pergjate gjithe histories qytetrimet e kane dhene njerezeve mundesineme te gjere per indetifikim.

            Rrjedhimisht , qytetrimet kryesore te sotme jane:

       Sinik (Kinez) . Te gjithe studiuesit pranojne ose nje qytetrim kinez te vetem te dalluar, qe daton se paku prej vitit 1500 para eres se re e ndoshte edhe nje mije vjet me heret, ose dy qytetrime kineze , qe kane zevendesuar njeri tjetrin ne dy shekujt e pare tee res se re.Kete e kan quajtur konfucian kete qyteterim. Megjithate , eshte me e drejte te perdoret termi sinik. Ndersa konfucianizmi eshte perberesi kryesore I qyeterimit kinez, qytetrimi kinez eshte me shume se konfucianizmi dhe gjithashtu del pertej Kines si teresi politike. Termi ‘sinik’ , qe eshte perdorur prej mjafte studiuesish, e percakton me perpikeri kulturen e perbashket te Kines e te bashkesive kineze  ne Azine Juglindore e kudo gjetke jashte kines, ashtu si dhe kulturat e Vietnamit e te Korese me te.

Konfuci  ishte një mendimtar, mësues, politikan teorik dhe filozof kinez më i famshëm, themelues i Konfucianizmit. Jetoi rreth vitit 551 p.e.s. deri në vitin 479 p.e.s..

Mësimet e tija kanë ndikuar thellë jetën dhe mendimin Aziatik Lindor. Filozofia e tij thekson moralitetin vetjak dhe qeveritar, përpikërinë e marrëdhënieve shoqërore, drejtësinë dhe çiltërsinë. Këto vlera fituan njohje në Kinë mbi doktrinat e tjera si Legalizimi ose Daoizmi gjatë Dinastisë Han. Përdorën që atëherë si një drejtësi perandorake, mendimet e Konfucit janë zhvilluar në një sistem të mendimit filozofik të njohur si Konfucianizem. Ato u futen në Evropë nga jezuiti Matteo Ricci në shekullin e 18-te, që ishte i pari që latinizoi emrin "Confuzius". Mësimet e tija janë të njohura më parë nëpërmjet Analekteve, një mbledhje e vogël e diskutimeve të tija me nxënësit e tij, te përpiluara pas vdekjes.

Një nga arritjet më të mëdha të kulturës kineze është aplikimi i shkrimit. Shkrimi hieroglifik kinez njihet që nga epoka Shang - Jin në shekullin XVIII p.e.s. dhe ai deri me sot nuk është ndryshuar. Në Kinën e lashtë u zbuluan letra, baruti, busulla, kompasi dhe seizmografi…

       Hindu (Indian). Nje ose me shume qyteterime te njepasnjeshme, pranohet pergjithesisht se kane ekzistuar ne Nenkontinentin Indian te pakten qe prej vitit 1500 para eres se re. Keto pergjithesisht quheshin Indian , indiku ose hindu, ndersa termi I fundit parapelqehet per qyteterimet e koherave te reja. Ne nje forme apo ne nje tjeter hinduizmi ka qene me rol qenderor per kulturen e Nenekontinentit qe ne nga mijevjeqari I dyte para e.r. ai eshte me me  shume se nje fe ose system shoqeror,eshte berthama e qytetrimit Indian. Kete rol e  ka vijuar gjate koheve te reja , madje edhe pse india ka nje bashkesi te madhe myslimane , si dhe pakica kulturore me te vogla. Ashtu si termi Sinik, edhe Hindu gjithashtu e ndan emrin e qytetrimit prej emrit te shtetit berthame, qe eshte I deshirueshem kur , si ne keto raste, kultura e qytetrimit shtrihet pertej shtetit.

Buda ka arritur 4 te verteta dhe ato jane:

§  1. që lindja, pleqëria dhe vdekja ekzistojnë dhe që janë vuajtje.

§  2. dëshira për jetë dhe për gjëra të kësaj bote (lakmia) është shkak i inkarnimit.

§  3. ndërprerja e dëshirës me qëllim të lirimit, dhe

§  4. arritja e Nirvanës (është gjendje e qetësisë absolute shpirtërore).

Simboli i mësimit të Budës është Rrota e ligjit, e cila përbëhet prej 8 rrezeve që simbolizojnë: kuptimin, qëndrimin, të folurit, sjelljet, kujdesin, ndërmarrjet, konsideratat dhe të menduarit.

Baza religjioze e nudizmit është hinduizmi. Budizmi mbështetej edhe prej Brahmanizmit dhe reinkarnimit.

Njerëzit që e arrijnë Nirvanën quhen Arhat, që e ka kuptimin të nderuar dhe të përsosur.

Bota budiste quhet Cakravala, që nënkupton botën përreth, nën dhe mbi malin Meru. Niveli i mesëm përreth malit është niveli i njerëzve, kafshëve dhe demonëve. Niveli nën malin Meru është bota nëntokësore dhe i ka 136 ferre (xhehneme). Për secilin mëkatar (gabimtar) është ferri ose xhehenemi i caktuar. Niveli mbi malin Meru është bota qiellore dhe i ka 26 qiej pse parajsa (xhenete). Në qiell caktohen sipas shtresave. Shtresa me e lartë i takon shpirtrave të Budave. Budistët edhe parajsën edhe ferrin e kanë pjesë të përkohshme d.m.th. ekziston edhe ajo ana tjetër ku Yama i merr në pyetje dhe i vlerëson. Nga parajsa shkojnë në një vend tjetër, ndërsa ferri merret si një vend ndëshkues.

Qëllimi kryesor e budizmit është ndërprerja e Samsarës dhe arritja e Nirvanës (gjendje e qetësisë absolute shpirtërore). Ai që e arrin Nirvanën quhet Arhat (i nderuar, i përsosur).

Në besimet budiste ekziston vetëm një demon Mara. Mara kishte 1000 duar dhe një elefant të madh 750 km. në luftë më Marën, aleatët e Budës tërhiqen, por Buda triumfon falë virtyteve të tij.

        Menjëherë pas vdekjes së Budës, mosmarrëveshjet në doktrinat e Budizmit filluan.Shumë pasues filluan të shikojnë Buden si një shpëtimtar dhe besonte se ai duhet të adhurohet. Shumë të tjerë mendonin se ata nuk duhet të adhurojnë Budën, dhe dukejtek ai vetëm një mësues.

Ata që mendonin të rëndësishme për të adhuruar Buden u njoh si Mahayana budistë.Ata të cilët nuk e adhurojnë Budën ishin të njohur si Theravada budistë.